مقدمه: عبور از دوران بلوغ؛ صنعت فولاد در جستجوی مسیرهای نوین
بیست‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی ایران متافو، امسال بیش از هر زمان دیگری، نه فقط یک ویترین تجاری، بلکه تالار گفتگوی استراتژیک و البته صریح برای آینده صنعت فولاد و معدن ایران بود. حضور گسترده شرکت‌های داخلی و خارجی، نشان از پویایی این صنعت داشت، اما ورای هیاهوی غرفه‌ها، پیام مهمی از سوی مدیران ارشد، سیاست‌گذاران و متخصصان مخابره شد: «صنعت فولاد ایران به بلوغ رسیده، ظرفیت‌های سنتی اشباع شده و زیر فشار ناترازی‌های متعدد، زمان تغییر ریل فرا رسیده است.»
این گزارش تحلیلی، با استناد به مجموعه‌ای از گفتگوهای اختصاصی و رویدادهای کلیدی در حاشیه این نمایشگاه، به بررسی مهم‌ترین محورهای تحول و چالش‌های حیاتی زنجیره آهن و فولاد کشور می‌پردازد.
۱. تغییر پارادایم: پایان عصر توسعه کمی، آغاز دوران بهینه‌سازی و نوآوری
یکی از مهم‌ترین سیگنال‌های متافو امسال، تغییر نگاه اجباری از "افزایش ظرفیت به هر قیمت" به سمت "بهینه‌سازی، نوسازی و نوآوری" بود.
مدیران شرکت مهندسی MMTE در گفتگوهای جداگانه بر این واقعیت صحه گذاشتند. سرکار خانم شوکتی، مدیر PMI این شرکت، با تأکید بر اینکه صنعت به مرحله بلوغ و اشباع پروژه‌های سنتی رسیده، اعلام کرد که مسیر آینده، ورود به «پروژه‌های نوآورانه و فناورانه» است.
همسو با ایشان، خانم اسداللهی، مدیر فرآیند فولادسازی MMTE نیز تأکید کرد که تمرکز کارفرمایان بزرگ اکنون بر نوسازی خطوط موجود و کاهش مصرف انرژی است. نمونه بارز این رویکرد جدید، همکاری MMTE با یک شرکت اسپانیایی برای بهینه‌سازی «ریکوپراتورها» (با هدف افزایش چشمگیر راندمان انرژی در واحدهای احیا) است. پیام مشخص است: آینده متعلق به کسانی است که با تکنولوژی روز، بهره‌وری را افزایش دهند، نه فقط کسانی که کارخانه جدید بسازند.
۲. بحران فراتر از انرژی؛ هشدار درباره «ناترازی مدیریتی» و آشوب در زنجیره
درحالی‌که بحث ناترازی انرژی نقل محافل بود، متافو امسال شاهد تحلیل‌های بی‌پرده‌تری از ریشه‌های بحران بود.
دکتر عطا تفضلی، معاون خرید فولاد خوزستان، در نشستی خبری تصویری تکان‌دهنده از وضعیت صنعت ارائه داد. او با بیان اینکه صنعت فولاد زیر بار افزایش‌های بی‌برنامه قیمت برق و گاز در حال له شدن است، تأکید کرد که مشکل اصلی فراتر از انرژی است: «ناترازی در مدیریت و سیاست‌گذاری کلان».
تفضلی هشدار داد که زنجیره ارزش فولاد دچار آشوب شده است؛ جایی که کنسانتره‌ساز برای بقا وارد تولید فولاد می‌شود و هر بخش از وظیفه تخصصی خود خارج شده است. هشدار صریح او این بود: "اگر این ناترازی‌های ساختاری اصلاح نشود، بخش‌هایی از زنجیره فولاد کشور به‌طور طبیعی خاموش خواهد شد."
پیش‌تر نیز مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان اعلام کرده بود که ۴۶ درصد کل هزینه‌های این غول صنعتی مربوط به انرژی است که نشان‌دهنده عمق فشار بر تولیدکنندگان بزرگ است.
۳. پاسخ فناورانه به بحران زیست‌محیطی؛ جنگ آب در صنعت فولاد
در کنار انتقادات کلان، متافو ویترینی برای ارائه راه‌حل‌های مهندسی جهت مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی، به‌ویژه بحران آب بود.
در پنل تخصصی فولاد خوزستان، مهندس عماد مزینی با تأکید بر جدی بودن بحران آب، از رویکرد علمی این شرکت برای کاهش هدررفت منابع خبر داد. معرفی پروژه «بازیابی آب در هیدرو سیکلون‌ها» که منجر به بازگشت ۲۰۰ مترمکعب آب در ساعت به چرخه مصرف و کاهش برداشت از رودخانه کارون می‌شود، نشان داد که صنعت در برابر بحران‌ها منفعل نیست.
همچنین، پروژه جایگزینی سیستم تزریق گاز کلر با «آب ژاول» برای افزایش ایمنی و ملاحظات زیست‌محیطی، نمونه‌ای دیگر از حرکت به سمت تولید پایدارتر بود که در این نمایشگاه معرفی شد.
۴. حلقه مفقوده: دیپلماسی معدنی و تغییر نقش ایمیدرو
در سطح کلان سیاست‌گذاری، متافو شاهد نقدهای جدی به ساختار فعلی حکمرانی معدن بود. دکتر ایزدخواه، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، با صراحت اعلام کرد که برای تحقق اهداف برنامه هفتم، سازمان ایمیدرو باید پوست‌اندازی کند.
نقشه راه ترسیم شده توسط نمایندگان مجلس روشن است: ایمیدرو باید از "بنگاه‌داری" دست بردارد و به لوکوموتیو «دیپلماسی معدنی» کشور تبدیل شود تا زنجیره‌های ارزش ایران در خارج از مرزها شکل بگیرد.
۵. امید در دل بحران؛ تکیه بر ساخت داخل و نگاه به اکتشافات عمیق
با وجود تمام فشارهای ناشی از تحریم و ناترازی‌ها، فضای متافو خالی از امید نبود.
از یک سو، تورج زارع، مدیرعامل ایمپاسکو، از برنامه‌های جاه‌طلبانه اکتشافی و حرکت به سمت استفاده از تجربیات کشورهایی مانند چین در "معدن‌کاری عمیق" خبر داد.
از سوی دیگر، معاون خرید فولاد خوزستان، حمایت تمام‌قد از «ساخت داخل» را نقطه قوت و افتخار این صنعت دانست که توانسته بخش مهمی از نیازها را با توان شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی تأمین کند. همچنین حضور فعال شرکت‌هایی نظیر چادرملو در بازارهای صادراتی منطقه، نشان از زنده بودن نبض تجارت در این صنعت دارد.
جمع‌بندی:
پرونده متافو 1404 در حالی بسته شد که صنعت فولاد و معدن ایران خود را در یک گردنه تاریخی و خطرناک می‌بیند. صداهای برخاسته از این رویداد نشان می‌دهد که ادامه مسیر با فرمان‌دهی سنتی و مدیریت واکنشی بحران‌ها دیگر ممکن نیست. بقای این صنعت استراتژیک، نیازمند اصلاح فوری «ناترازی‌های مدیریتی» در سطح کلان، و حرکت پرشتاب به سمت «نوآوری تکنولوژیک» و «بهره‌وری منابع» در سطح بنگاه‌ها است.
توجه: گزارش تحلیلی زیر، بر پایه مجموعه‌ای از اخبار و مصاحبه‌های اختصاصی منتشر شده در وبگاه خبری «دنیای صنعت» در ایام برگزاری نمایشگاه تهیه شده است. متن پیش‌رو، حاصل بازنویسی، تجمیع و تحلیل محتوایی آن گزارش‌ها با هدف ارائه تصویری جامع و یکپارچه از رویداد متافو است.
دیدگاه خود را بنویسید