مقالات

وقتی نام «فولاد ضد زنگ» یا «استنلس استیل» را می‌شنویم، ذهن اکثر ما به سمت قابلمه‌ها، سینک ظرفشویی یا قاشق و چنگال‌های براق آشپزخانه می‌رود. اما این آلیاژ شگفت‌انگیز، دنیایی بسیار وسیع‌تر و پیچیده‌تر از آن چیزی دارد که تصور می‌کنیم. فولاد ضد زنگ فقط یک فلز زیبا و مقاوم در برابر لکه نیست؛ بلکه قهرمان گمنام بسیاری از صنایع حیاتی و مدرن است که زندگی امروز ما را شکل داده‌اند.

وقتی به برج‌های سر به فلک کشیده، خودروهای پرسرعت یا زیرساخت‌های عظیم شهری فکر می‌کنیم، فولاد اولین چیزی است که به ذهن می‌رسد. اما در دنیای امروز که پایداری و حفظ محیط زیست حرف اول را می‌زند، دیگر نمی‌توان فولاد را به هر قیمتی تولید کرد. اینجاست که مفهوم "فولاد سبز" (Green Steel) وارد میدان می‌شود؛ فولادی که با کمترین ردپای کربنی تولید شده و قهرمان اصلی آن، ماده‌ای است که شاید در نگاه اول بی‌ارزش به نظر برسد: قراضه آهن.اما این قهرمان چگونه از گوشه و کنار جهان جمع‌آوری شده و به دست فولادسازان می‌رسد؟ در قلب این تجارت جهانی و حیاتی، سازمانی قدرتمند اما کمتر شناخته‌شده به نام دفتر بین‌المللی بازیافت (Bureau of International Recycling - BIR) قرار دارد که همچون یک سیستم گردش خون، این ماده اولیه ارزشمند را به شریان‌های صنعت فولاد تزریق می‌کند.

روسیه، با دسترسی به منابع طبیعی غنی و انرژی ارزان، همواره یکی از غول‌های صنعت فولاد جهان بوده است. شرکت‌های بزرگی مانند سورستال (Severstal)، MMK و NLMK نه تنها بازار داخلی را تأمین می‌کردند، بلکه بازیگران اصلی در بازارهای صادراتی، به‌ویژه در اروپا، به شمار می‌رفتند. اما با آغاز درگیری‌ها در اوکراین و وضع تحریم‌های گسترده بین‌المللی، این صنعت استراتژیک در موقعیتی بی‌سابقه قرار گرفت. حال سوال این است که این "محاصره" اقتصادی چه تأثیری بر تولید و صادرات فولاد روسیه گذاشته است؟

وقتی صحبت از تولید فولاد به میان می‌آید، شاید اولین کشورهایی که به ذهن شما برسند، چین یا هند باشند. اما در دنیای فولاد سبز و بازیافت، یک قهرمان بی‌چون‌وچرا وجود دارد که شاید کمتر به آن توجه شده باشد: ترکیه.ترکیه امروز نه تنها یکی از ده تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان است، بلکه یک الگوی جهانی در تولید فولاد از طریق روش‌های دوست‌دار محیط زیست به شمار می‌رود. اما چگونه ترکیه توانست به این جایگاه برسد، در حالی که منابع سنگ آهن چندانی ندارد؟ پاسخ در یک کلمه خلاصه می‌شود: قراضه.

وقتی صحبت از فولاد به میان می‌آید، شاید نام کشورهایی مثل چین یا ژاپن در ذهن ما پررنگ‌تر باشد. اما در قلب آمریکای جنوبی، برزیل به عنوان یک بازیگر کلیدی و استراتژیک، نقشی حیاتی در این صنعت جهانی ایفا می‌کند. برزیل نه تنها بزرگترین تولیدکننده فولاد در آمریکای جنوبی است، بلکه به عنوان یکی از بزرگترین صادرکنندگان سنگ آهن (ماده اولیه و حیاتی فولاد)، نبض بخش مهمی از بازار جهانی را در دست دارد. در این مقاله، سفری به زنجیره ارزش فولاد در برزیل خواهیم داشت و نقش موسسه فولاد برزیل (Instituto Aço Brasil) را در این اکوسیستم عظیم بررسی می‌کنیم.

هند، با جمعیتی عظیم و نیاز روزافزون به توسعه زیرساخت‌ها، در آستانه تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ در صنعت فولاد جهانی است. این کشور که مدت‌ها زیر سایه غول‌هایی مانند چین قرار داشت، اکنون پتانسیل بیدار شدن و تبدیل شدن به غول بعدی فولاد جهان را دارد. این مسیر، هم پر از فرصت است و هم با چالش‌های بزرگی همراه است. با بررسی دقیق این روند، می‌توان درس‌های ارزشمندی برای صنعت فولاد ایران آموخت.

داستان پیشرفت شگفت‌انگیز کره جنوبی در صنعت فولاد، چیزی فراتر از یک موفقیت اقتصادی است؛ این یک روایت از همکاری استراتژیک، نوآوری و برنامه‌ریزی بلندمدت است. در قلب این داستان، نام‌هایی مانند پوسکو (POSCO) به عنوان یک غول جهانی و انجمن آهن و فولاد کره جنوبی (KOSA) به عنوان یک نهاد تسهیل‌کننده و هماهنگ‌کننده می‌درخشند. برای کشوری مانند ایران که از پتانسیل‌های عظیمی در این صنعت برخوردار است، بررسی این مدل موفقیت می‌تواند چراغ راهی برای آینده باشد.

انجمن آهن و فولاد ژاپن (JISF) نه تنها یک نهاد صنفی، بلکه قلب تپنده نوآوری و کیفیت در صنعت فولاد این کشور به شمار می‌رود. در جهانی که فولاد، ستون فقرات صنایع مادر از جمله خودروسازی، ساخت‌وساز و ماشین‌آلات است، ژاپن به عنوان کشوری فاقد منابع غنی سنگ آهن، توانسته است با تکیه بر تکنولوژی پیشرفته و یکپارچگی صنعتی، به یکی از برترین تولیدکنندگان فولاد با کیفیت در جهان تبدیل شود. این موفقیت چشمگیر، مدیون نقش کلیدی و استراتژیک JISF است.

وقتی صحبت از توسعه ملی به میان می‌آید، اغلب ذهن‌ها به سوی زیرساخت، اشتغال و رشد اقتصادی هدایت می‌شود. اما در پس بسیاری از این دستاوردها، صنعتی قرار دارد که چون قلبی پرتپش، خون حیات را در رگ‌های اقتصاد جاری می‌کند: صنعت فولاد که سنگ‌بنای عمران، موتور محرک تولید و پیشران استقلال صنعتی کشورهاست. در ایران نیز، این صنعت نه‌تنها در ساخت جاده‌ها و برج‌ها، بلکه در تقویت صنایع مادر، اشتغال‌زایی و ارزآوری نقش کلیدی ایفا می‌کند. اما آنچه این نقش را پررنگ‌تر می‌کند، نگاهی نزدیک‌تر به بازار آهن ایران است که وضعیت امروز آن، آینه‌ای تمام‌نما از حال و آینده اقتصاد کشور محسوب می‌شود.

تولید فولاد به روش نوین که تولید فولاد سبز نام دارد، علاوه بر کربن‌زدایی از صنعت فولاد، تولید گازهای گلخانه‌ای و گرمای شدید را کاهش داده، هزینه‌های تولید را کمتر کرده و در کل تأثیرات مثبت بسیار زیادی بر روی بهبود محیط‌زیست و اقتصاد کشورها دارد. در ادامه به بررسی بیشتر این حوزه و چشم‌انداز صنعت فولاد سبز می‌پردازیم.